Je heb van die songs die tijdens de eerste pak 'm beet honderd keer draaien van een album verdwijnen in het geheel, om pas daarna de kop boven het maaiveld uit te steken, zoals bijvoorbeeld 'Outlaw Blues' op Bringing It All Back Home, 'You Angel You' op Planet Waves en 'What Good Am I?' op Oh Mercy.
Gisteren zo rond tien over half vier in de middag beet die laatste song zich als een schuimbekkende pitbull in de wanden van mijn bewustzijn om vervolgens niet meer los te laten. Nu, een dag later, schuif ik Oh Mercy in de cd-speler, programmeer track 7 en speel 'What Good Am I?' een keer of twintig, dertig achter elkaar.
'What Good Am I?' is ogenschijnlijk een vrij simpele song: een serie vragen, de een nog banaler dan de ander. Soms zo voor de hand liggend dat zelfs Fantastic Fours The Thing - meer spier- dan denkkracht - zo'n vraag wel eens over zijn stenen lippen laat rollen. Maar schijn bedriegt. Door bijna niks te zeggen, zeggen de vragen in 'What Good Am I?' juist heel veel. Dat wat gesuggereerd wordt, daarin schuilt de kracht van de tekst.
Aan het einde van een relatie bevraagt de 'ik' in 'What Good Am?' zichzelf over zijn fouten, zijn aandeel in het stuklopen van de relatie. Zoiets, luister maar:
What good am I if I’m like all the rest
If I just turn away, when I see how you’re dressed
If I shut myself off so I can’t hear you cry
What good am I?
Wat de song sterk maakt, is dat er geen antwoorden op de vragen komen. Geen verwijten of slaande deuren of verwensingen. Dat is ook niet nodig, want zoals zo vaak bij een vraag, zit in de vragen in 'What Good Am I?' het antwoord al besloten. Lees nog maar eens bovenstaande regels, het is overduidelijk waarom de 'ik' twijfelt aan zijn capaciteiten als medemens, als partner in een relatie.
En toch.
En toch, hoe goed die tekst ook is, op papier komen die woorden niet echt tot hun recht. De muziek, de zang geeft - zoals zo vaak binnen Dylans oeuvre - de genadeklap.
Wanneer ik Oh Mercy niet opzet & 'What Good Am I?' in mijn hoofd draai, zou ik zeggen dat de song draait op de basgitaar. De liner notes van Oh Mercy geven echter een basloos bandje voor 'What Good Am I?':
Bob Dylan - vocal, guitar, piano
Daniel Lanois - dobro
Malcolm Burn - mercy keys
Oké, hoe klinkt ook al weer een dobro? Waar is de bas? En wat the fuck zijn 'mercy keys'? Die laatste is natuurlijk geen instrument, zou het een knipoog-naam zijn voor de basgitaar die Malcolm Burn speelt op deze song? Voor 'What Was It You Wanted' krijgt Burn in de liner notes van Oh Mercy wel credits als basgitarist. Waarom niet voor 'What Good Am I?' want dat er een basgitaar te horen is in deze song, is overduidelijk.
Dylans gitaar, Lanois' dobro en - wat verder op de achtergrond - Dylans piano laten zich prima thuisbrengen wie de moeite neemt om Oh Mercy op te zetten om naar 'What Good Am I?' te luisteren.
Zou Dylan tijdens die opname steeds switchen tussen gitaar en piano? Dat denk ik niet, door simpelweg te luisteren denk ik dat het anders is gegaan. Ik denk dat Dylan eerst zijn piano speelde waarna zijn gitaar & stem, Lanois' dobro en de bas met een overdub aan de opname werden toegevoegd. Dat is dat denk komt door één moment in 'What Good Am I?', misschien wel het mooiste moment in die song. Zo rond 1 minuut 50 seconden zingt Dylan:
And I hear in my head what you say in your sleep
Het gaat me om het tweede deel van die zin, om 'what you say in your sleep', om het enige moment in 'What Good Am I?' waarin twee stemmen te horen zijn, heel eventjes maar, in het tweede deel van die ene zin dus. Het is niet Daniel Lanois of Malcolm Burn die het niet meer houdt en die paar woorden meezingt, als mijn oren me niet bedriegen, het is Bob Dylan zelf. Voor even, zes woorden lang, gaat Dylans stem een duet aan met zichzelf, een beetje zoals 'The Boxer' op Self Portrait, maar dan anders. Bij 'The Boxer' was het opzet, een knipoog, bij die paar woorden in 'What Good Am I?' lijkt de tweede zanger - Dylan - het haast niet meer te houden, op knappen te staan, door de song gegrepen, overmand haast, waardoor hij gedachteloos die halve zin er uit gooit.
'What Good Am I?' rammelt aan alle kanten. De muziek rammelt, lijkt af en toe te bestaan uit niet meer dan toevallig tegen elkaar aanbotsende klanken. De tekst is niet meer dan een serie onbeantwoorde vragen, de zanger moet hier en daar net buiten zijn bereik de noten grijpen & de productie is ook prut: wat diende als een guide track lekt door in de uiteindelijke opname. Maar wie vier keer net niet (muziek, tekst, zang, productie) bij elkaar optelt komt uit op raak, zo leert 'What Good Am I?'
Goddank voor Dylans verborgen songs als 'Outlaw Blues', 'You Angel You' en 'What Good Am I?' - om nog maar te zwijgen over de nog niet teruggevonden songs. Het zijn deze songs die zo ineens, vaak ogenschijnlijk zonder reden, in de periferie van de gedachtewereld kunnen opduiken om zich daar te nestelen als een aangenaam kloppende aanwezigheid.
