Een taxirit van een paar maanden: Bob Dylans bewondering voor de komiek Lenny Bruce - wanneer nemen we het serieus?

In 1975 bracht platenlabel Fantasy de dubbelelpee The Real Lenny Bruce op de markt, een soort van Greatest Hits van de geplaagde en te vroeg overleden stand-up komiek Lenny Bruce (1925 - 1966). Een outlaw, zoals Bob Dylan in zijn ode aan de man (op het album Shot Of Love (1981)) zingt. Bruce nam geen blad voor de mond. Zijn stukken waarin hij te keer kon gaan tegen iedere vorm van religie en openlijk sprak over seks, stootten menig gezagdrager tegen het hoofd. Bruce werd dan ook tijdens zijn carrière meerdere malen gearresteerd, soms vanwege in het bezit hebben van drugs, maar meestal wegens obsceen taalgebruik.

De uitvoerige liner notes van The Real Lenny Bruce, geschreven door Ralph J. Gleason, zijn bijzonder interessant. Gleason: 'Lenny [Bruce], as he deepened the scope of his attack on the system, appealed to the alienated, the cultural dropouts represented by the Beats and the new generation of pop music artists. Bob Dylan dug Lenny and even wrote me thanking me for defending Lenny at a time when I did not dig Dylan myself.'

Wanneer moet dat geweest zijn, het moment waarop Ralph J. Gleason het opnam voor Bruce en Dylan Gleason schreef? Volgens wikipedia nam Gleason het voor Bruce op in de rechtbank in San Francisco in 1962. Na wat verder zoeken moet dat in maart 1962 geweest zijn. In november 1961 verschijnt Bruce voor de rechter in San Francisco. Lenny Bruce maakt met succes tijdens de zitting bezwaar over het feit dat hij er niet door de rechter op gewezen is dat hij recht heeft op bijstand. Op 5 maart 1962 begint de rechtszaak opnieuw voor een nieuwe rechter. Drie dagen later wordt Lenny Bruce vrijgesproken. Het moet deze zitting geweest zijn waarbij Gleason als getuige voor Bruce optrad, de reden voor Bob Dylans brief aan Gleason.

Bob Dylans debuutalbum verschijnt pas anderhalve week nadat Lenny Bruce is vrijgesproken. Wanneer schreef Bob Dylan Gleason? Was dat vlak na de vrijspraak of veel later? Het was 'at a time when I [Ralph J. Gleason] did not dig Dylan myself', wat veronderstelt dat Gleason al wel iets van Dylans muziek had gehoord. Immers, hij kan alleen maar Dylans muziek nog niks vinden, als hij het gehoord heeft. 

Op 10 mei 1963 gaf Bob Dylan een concert in de Brandeis University. In 2010 bracht Dylans platenmaatschappij een opname van dit concert uit. De bron voor die uitgave: een tape gevonden in het archief van Ralph J. Gleason. Was Gleason bij dat concert? Voelde hij toen, mei 1963 - net voor het verschijnen van The Freewheelin' Bob Dylan, Dylans tweede album - al wel iets voor de muziek van de jonge singer-songwriter? En als die tape van het Brandeis-concert door Gleason zo zorgvuldig is bewaard, is in zijn archief dan ook die dankbrief van een jonge Bob Dylan te vinden?

Aan het eind van dat jaar, in het decembernummer, publiceert Bob Dylan zijn prozagedicht 'Blowin' In The Wind' in Hootenanny. In dit prozagedicht is Lenny Bruce te vinden:

Junkies and flunkies line the wind along side ban-the-bomb demonstrators

Girls're hustlin down for dollars on one side a the street an

Girls're sittin down for their rights on the other side a the street -

The new Premise's playin

an Moondog's beatin his drum an sayin his lines -

Lenny Bruce's talkin

an Lord Buckley's memory's still movin

Terug naar de liner notes van The Real Lenny Bruce, Gleason: 'And Lenny bits entered into the common language just as Bob Dylan lines have entered. It is not only that you hear them on comedy shows on TV out of the mouths of people who did not stand up for him when he was in trouble, but they crop up everywhere. I was startled, right in the middle of the documentary on Bob Dylan, Dont Look Back, where Dylan is listening to his road manager, Bob Neuwirth, describe some lady, to hear Neuwirth say she was wearing a dress, "the kind you can see through, but don't wanna." That's a direct quote from Lenny's Lima, Ohio skit.'

Zag Bob Neuwirth Lenny Bruce optreden en pikte hij bij die gelegenheid die quote op? En in het verlengde van die vraag: zag Bob Dylan Lenny Bruce ooit optreden? De liner-notes van The Real Lenny Bruce geven geen antwoord op die vraag.

De 'skit' - zoals Gleason het noemt - 'Lima, Ohio' is te vinden op het Lenny Bruce-album American uit 1961. Zeer goed mogelijk natuurlijk dat Neuwirth dat ene zinnetje van deze plaat oppikte. 

Herkende Dylan het als een Bruce-quote daar op die hotelkamer, ergens in Engeland, voorjaar 1965? Dont Look Back maakt dat niet helemaal duidelijk, zegt mijn herinnering aan die film. Toch maar eens opnieuw kijken naar die documentaire van Dylans Engelse tournee van 1965.

Het bewuste citaat over de doorkijkjurk is ook te vinden in het door John Cohen samengestelde boek The Essential Lenny Bruce (1973): 'Wife's a real schtolzer, short sleeve dress, vaccination as big as a basketball, mole with a hair in it, real Philomena at the wedding. Kind of dress you can see through and you don't want to.'

In de jaren 1963 en 1964 wordt Lenny Bruce meerdere malen gearresteerd, voornamelijk - maar niet uitsluitend - wegens obsceen taalgebruik. In juni 1964 tekenen een groot aantal schrijvers, muzikanten en acteurs een petitie waarin ze laten weten dat ze zich storen aan de vele arrestaties van Lenny Bruce wegens obsceen taalgebruik. 'Whether we regard Bruce as a moral spokesman or simply as an entertainer, we believe he should be allowed to perform free from censorship or harassment,' aldus de petitie. Een van de ondertekenaars is Bob Dylan.

Zouden Ralph Gleason en Bob Dylan met elkaar gesproken hebben over Lenny Bruce tijdens Dylans persconferentie in december 1965 in San Francisco waar Gleason bij aanwezig was? 

Ralph J. Gleason overleed in juni 1975, nog geen zestig jaar. Gleason hoorde nooit, net als Lenny Bruce zelf, het eerbetoon dat Bob Dylan schreef voor de man die hij in maart 1962 voor de rechter had verdedigd: de song 'Lenny Bruce' van het album Shot Of Love.

Een intrigerende song, 'Lenny Bruce', vooral wanneer je je verdiept in waar Lenny Bruce voor stond en bedenkt dat deze song op het album staat dat vaak wordt aangemerkt als het derde en laatste in Dylans serie religieuze albums. Er zijn vele redenen om Shot Of Love niet als religieus album te bestempelen, maar eerder als het album-van-de-twijfelaar, zoals ik al vaker heb geschreven. De song 'Lenny Bruce' is een duidelijke aanwijzing dat Shot Of Love geen deel uit maakt van Dylans religieuze periode.

Dit even terzijde, veel interessanter vind ik op dit moment de vraag of Bob Dylan Lenny Bruce ooit ontmoet heeft. Volgens het muzikale eerbetoon dat Dylan voor de man schreef wel, hij zingt immers:

I rode with him in a taxi once

Only for a mile and a half, seemed like it took a couple of months

maar of die taxirit ook daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, is maar de vraag. Een songtekst is zelden een opsomming van feiten. De bezongen taxirit is mogelijk dichterlijke vrijheid. 'We zullen het nooit weten' lijkt dan de meest logische afsluiting, maar dat blijkt voorbarig. Met dank aan het Bob Dylan Center in Tulsa, camera's in mobiele telefoons en Facebook, zijn we mogelijk een klein stapje dichter bij het antwoord op de vraag of Bob Dylan ooit Lenny Bruce heeft ontmoet. Een definitief antwoord op die vraag heb ik niet gevonden, wel een interessant puzzelstukje. In het Bob Dylan Center in Tulsa staat achter glas een opengeslagen notitieboekje van Dylan. Een bezoeker van dat museum maakte afgelopen mei een foto van dat opengeslagen boekje en plaatste die foto op Facebook waar ik het tegenkwam. Op de linker pagina staat de volgende notitie is Dylans handschrift:

LENNY 

Bruce - OL74384

8825 Hollywood

         Boulevard

Lenny Bruce woonde op 8825 West Hollywood Boulevard in Los Angeles. Volgens een artikel op de website van Variety van mei 2022 was OL-74384 het telefoonnummer van Lenny Bruce.

Misschien belde Dylan wel met Bruce om een afspraak te maken voor een taxirit, niet te lang, ongeveer anderhalve mijl al leek het wel enkele maanden te duren.

Iets in mij zegt dat er nog veel meer te ontdekken is over Dylans bewondering voor en de mogelijke invloed van Lenny Bruce op Dylans schrijven. Is ooit door een Dylanliefhebber het verzamelde werk van Lenny Bruce beluisterd om te kijken of teksten, frasen, zinsneden van de komiek doorgesijpeld zijn in Dylans songteksten? Voor zover ik weet niet. 

Er is mogelijk wat te vinden. Naast dat zinnetje over de doorkijkjurk kwam ik in het boek The Essential Lenny Bruce onder andere 'Birdman Of Alcatraz', The Lone Ranger & Tonto en Willy Mays tegen, figuren die ook in Dylans songs te vinden zijn (respectievelijk 'Murder Most Foul', 'Bob Dylan's Blues' en 'I Shall Be Free'). Wie weet hoeveel meer al dan niet toevallige overeenkomsten er te vinden zijn tussen de 'skits' van Lenny Bruce en de songteksten van Bob Dylan.

Het wordt tijd dat Bob Dylans bewondering voor Lenny Bruce serieus genomen wordt binnen de Dylanologie.