Dylan & the Dead

Woensdagochtend, het is nog geen acht uur. Dylan & The Dead staat op. Niet de elpee of de cd, maar de cassette. Nu ik er over nadenk is het misschien wat gek om op zomaar een ochtend aan het begin van 2021 een cassette te spelen van een album dat vaak niet hoog aangeslagen wordt. Zo'n beslissing komt dan ook niet uit de lucht vallen.
Het begon drie dagen geleden, op de ochtend van 7 februari zag ik op de officiële Facebook pagina van Grateful Dead een bericht waarin staat dat Dylan & The Dead die dag in 1989 verscheen. Het bericht was op 6 februari om elf uur 's avonds geplaatst. In mijn achterhoofd zit een andere datum gekoppeld aan de release van dit album. 9 februari om precies te zijn. Dat is niet een datum die ik mij herinner van de daadwerkelijke release in 1989, maar eentje die ik heb gelezen op de website Searching For A Gem. Ik besloot twee dagen later, op 9 februari kort aandacht te besteden aan Dylan & the Dead op deze blog.

Maar 9 februari kwam en ging grotendeels voorbij zonder dat ik aan mijn voornemen dacht. In de late avond kwam het voornemen terug, niet uit het niets, ook niet door het draaien van muziek van Bob Dylan of Grateful Dead - wat ik deed -, maar door het boek Cassette Cultures van John Z. Komurki en Luca Bendandi. Een aanrader dit boek, maar dit terzijde. Een zinnetje in dit boek, welke niks te maken heeft met het album Dylan & the Dead was de trigger voor het terughalen van het voornemen: "A whole scene of bootleggers grew up centred around, but not limited to, bands and musicians who toured and recorded prolifically, like Dylan or the Grateful Dead".

En zoals het dan vaker gaat, begonnen de gedachten te rollen, over elkaar te buitelen. In plaats van te slapen dacht ik vannacht aan mijn jonge zelf, eind 1989 of begin 1990 in de lokale platenzaak met genoeg geld op zak om één nieuwe plaat te kopen. Twee Dylans had de winkel op voorraad: Dylan & the Dead en Oh Mercy. Na lang twijfelen koos ik voor de eerste: betere hoes en dit album bevat - in tegenstelling tot Oh Mercy - songs die ik kende: "All Along The Watchtower" van Hendrix en "Knockin' On Heaven's Door" van Clapton.

Ik heb die plaat grijs gedraaid. Dacht de enige in de wereld te zijn die dit kende, tot ik een schoolgenoot bij de koffieautomaat hoog van de toren hoorde blazen over een geweldige plaat die niemand kende: Dylan & the Dead.

Ik herinner mij jaren later de eerste boeken te lezen waarin staat dat dit album slecht is. Ik herinner mij gelezen te hebben dat de leden van Grateful Dead Bob Dylan de bijnaam The Oracle gaven en dat Dylan graag lid wilde worden van Grateful Dead, maar dat één bandlid tegen was.

Ik herinner mij ergens gelezen te hebben dat Dylans maatstaf voor het beoordelen van een mix in die dagen was dat het album goed moest klinken op cassette afgespeeld op een boombox. Ik heb geen boombox, wel een gewoon cassettedeck en Dylan & the Dead op cassette. En zo kan het gebeuren dat ik op zomaar een woensdagochtend aan het begin van 2021 luister naar Dylan & The Dead op cassette. Bijna zoals het album beluisterd moet worden, de boombox ontbreekt.

Ik was 16 jaar, slechts met een fractie van Dylans oeuvre bekend toen ik Dylan & the Dead kocht. Grateful Dead had ik toen nog nooit eerder van gehoord. Ik vond die plaat fan-tas-tisch en eigenlijk vind ik dat nog steeds. Dat is opmerkelijk. Welbeschouwd is Dylan & the Dead een rammelbak. De muziek op dit album behoort niet tot het beste van wat Bob Dylan heeft gemaakt, niet tot het beste van wat Grateful Dead heeft gedaan, zelfs niet tot het beste van wat Dylan & Grateful Dead tijdens de korte tournee in zomer '87 hebben gedaan waarvan dit album de weerslag is. Dylan & the Dead is niet goed, zeggen de experts. En natuurlijk had 't beter gekund, maar tijdens het luisteren gaat 't niet om wat 't had kunnen zijn, maar om wat 't is. En wat 't is werkt, dus is het goed.

Luister naar "Knockin' On Heaven's Door", om bij het einde te beginnen. Het blijft maar doorgaan, alsof de mannen niet wisten hoe ze er een eind aan moesten breien met zo hier en daar wat pianogepingel van Brent Mydland. Is het je ooit opgevallen dat het einde van "Knockin' On Heaven's Door" - en daarmee het einde van Dylan & the Dead - ogenschijnlijk alleen door Grateful Dead wordt gespeeld? Alsof Dylan het podium al verlaten heeft en aan Jerry Garcia & co overlaat om er een punt achter te zetten. Ik houd van dit einde waarin de song langzaam lijkt weg te waaien.

Terug naar het begin: "Slow Train". Tijdens Dylans zogenaamde religieuze jaren - wat dat ook moge wezen - stond dit nummer iedere avond op de setlist. Na 1981 speelde hij het niet meer, tot hij met Grateful Dead op pad ging. Ik kan deze "Slow Train" niet horen als een religieuze song. Dit is wat anders dan de song was in 1979. De song begint met vaart, Dylan-style en eindigt meer als een Dead-song. 

"I Want You", de tweede song, is de enige song op Dylan & the Dead die ik minder vind. Dylans zang komt niet goed uit de verf, althans in het eerste deel van de song. Het begeleidende gitaarspel van Garcia en Weir blijft wat te veel in het gareel. De solo van Garcia halverwege "I Want You" is dan wel weer aardig. Die solo lijkt Dylan wat wakker te schudden waardoor hij het tweede deel van de song beter zingt dan het eerste deel.

"Gotta Serve Somebody", een tweede song van Slow Train Coming en wederom heeft deze song bijna niks meer gemeen met de 1979-versie. De tekst is grotendeels op de schop gegaan. Dylan lijkt hier en daar nog wat naar de tekst te zoeken en toch werkt het. Iedere keer als dit voorbij komt, heb ik de neiging om mijn oor tegen een box te drukken om het nog beter te horen. Dylans losse-pols-zang in combinatie met Grateful Deads strakke spel en achtergrond zang werkt. Het eind is ook zo mooi, dat steeds maar weer herhalen van "Gotta Serve Somebody" in steeds andere varianten door Dylan en dan iedere keer weer het antwoord van de zingende leden van Grateful Dead.

"Queen Jane Approximately" is onmiskenbaar het hoogtepunt van Dylan & the Dead. Nooit eerder speelde Dylan dit live. Dat begin, die gitaar van Garcia en dan Dylans stem er overheen. Het is deze combinatie waarop de song drijft: stem en gitaar. De rest noodzakelijke bijzaak. Ik heb in het verleden vaak geroepen dat "It's Alright, Ma (I'm Only Bleeding)" op mijn begrafenis gedraaid moet worden. Het mag ook deze "Queen Jane" zijn.

Tijd om de cassette om te draaien.

"Joey", net als "Queen Jane" voor deze tour nooit live gespeeld. In 1976, nadat "Joey" middels het album Desire de wereld in geslingerd was, kreeg Dylan door een aantal recensenten het verwijt dat hij in deze song een crimineel op een voetstuk plaatst. Ik heb dat nooit begrepen. De song vertelt het levensverhaal van Joey Gallo zoals een biografie dat ook zou doen. Nergens in de song zegt Dylan dat Gallo een toffe peer was wiens levenswandel lovenswaardig was. 

"Joey" op Dylan & the Dead blijft redelijk dicht bij de Desire-versie. Sterk gezongen door Dylan. Let vooral ook even op het pianospel van Brent Mydland dat op gezette momenten door de song komt wandelen. Heerlijk. De heren hebben er hoorbaar plezier in.

Bob Dylan heeft wel eens gezegd dat hij sinds het horen van Jimi Hendrix' versie van "All Along The Watchtower" deze song altijd à la Hendrix speelt tijdens concerten. Op Dylan & the Dead blijft de song ergens halverwege een Hendrix- en een Grateful Dead-versie hangen. Halverwege de song gaat er even een tandje af in plaats van bij waardoor ruimte ontstaat voor Garcia's (korte) solo. Gelijk na die solo komt, naar mijn smaak het beste deel van deze versie: Dylan die in een relatieve rust het volgende deel van de song zingt. Daarna gaat 't spul weer los en zijn we weer op Hendrix vs Grateful Dead-termijn.

En dan zijn we weer terug bij het einde: "Knockin' On Heaven's Door". Werkelijk schitterend door Dylan gezongen. Alsof hij op zijn tenen staat en er nèt bij kan. Tegendraads ook.

Luisterend naar dit album, snap ik weer waarom Bob Dylan na de dood van Garcia de Grateful Dead-voorman bestempelde als zijn (muzikale) grote broer. Het werkt, het klikt. 

En terwijl het staartje van "Knockin' On Heaven's Door" de kamer vult, zie ik door het raam de sneeuw dwarrelen. Om het schoongeveegde stoepje hipt een roodborstje op zoek naar wat eten. Ik ben geen 16 meer, maar een sentimentele ouwe zak geworden. Inmiddels ben ik bekend met veel meer uit Dylans oeuvre dan 32 jaar geleden en ook de muziek van Grateful Dead is niet meer vreemd voor mij. Desondanks blijf ik het zeggen: Dylan & the Dead is een uitstekend album. Het is een rammelbak, maar het is mijn rammelbak & het werkt.