Rough And Rowdy Ways op herhaling #1 echo's

Bob Dylans tot op heden laatste album, Rough And Rowdy Ways, verscheen in juni 2020 en net als bij voorgaande albums van de meestermuzikant ging ik er eens goed voor zitten. Ik luisterde het album van begin tot eind, eiste stilte en toewijding van de aanwezigen. De nieuwe Dylan draaide. Iedere noot, ieder woord zoog ik in als was het een levenselixer die het staartje van mijn leven nog wat verder van het heden zou wegschoppen. Aan het eind van de plaat begon ik opnieuw bij het begin. Waarna een tweede, derde, vierde herhaling volgde. Net zolang tot ik het gevoel had dat de songs deel van mij waren geworden. Ik wist wat goed was aan de songs op Rough And Rowdy Ways, en waar het even wat minder was. Ik had het album tot mij genomen, wist waarom het goed is, misschien wel Dylans beste ooit.

We zijn inmiddels ruim twee jaar verder. Herfst 2022. Ergens in mijn achterhoofd zeurt wat al twee jaar zeurt: er is een connectie tussen ‘Key West (Philosopher Pirate)’ en ‘Murder Most Foul’ en die connectie verbindt de twee cd’s van Rough And Rowdy Ways met elkaar. Allereerst zijn er de twee vermoorde presidenten: John F. Kennedy in ‘Murder Most Foul’ en Wllliam McKinley in ‘Key West’. Ten tweede is er de radio in beide songs: disc jockey Wolfman Jack in ‘Murder Most Foul’ en de piratenzenders uit Luxenburg en Boedapest in ‘Key West’. Twee jaar zeurt dat nu in mijn kop en denk ik dat ik daar iets over op papier moet zetten. En ergens in de tijd dat het zeurt in mijn kop, kwam er nog een derde overeenkomst tussen de twee songs bij. In zowel ‘Murder Most Foul’ als ‘Key West’ komt de zinsnede ‘down in the boondocks’ voorbij en dat is opvallend. In geen enkele andere Dylansong is het woord ‘boondocks’ te vinden.

De regen slaat tegen de ramen, ik ben alleen thuis, scharrel wat door de woonkamer. Zet een kop koffie, draai een was. In de cd-speler zit Rough And Rowdy Ways, ik luister niet echt. Schuifel wat rond. Af en toe trekt een flard van Dylans woorden mijn aandacht. Ik denk voor de zoveelste keer in ruim twee jaar tijd dat ik moet gaan zitten achter mijn computer, een Word-document moet openen en moet schrijven aan dat stuk over die twee songs. En juist op dat moment komt als een donderslag bij heldere hemel, omdat ik niet echt luister naar de muziek, de realisatie dat ik al ruim twee verkeerd denk. Te klein. Rough And Rowdy Ways is niet alleen een verzameling songs waarbij de laatste twee songs door een aantal overeenkomsten met elkaar verbonden zijn. Rough And Rowdy Ways is een geheel, een totaalkunstwerk bestaande uit tien onlosmakelijk met elkaar verbonden delen. Dat is juist wat het album zo sterk maakt, die onderlinge verbondenheid van de songs. Een mooi voorbeeld daarvan is ‘Crossing The Rubicon’. In zijn uitstekende boek[1] over deze song schrijft Jochen Markhorst terecht dat te veel Dylanduiders ‘Rubicon’ associëren met het historische feit dat Julius Caesar in januari 49 voor Christus de rivier Rubicon overstak en minder met de uitdrukking die dit historische feit opleverde.[2]  Alleen aan Julius Caesar denken tijdens het beluisteren van ‘Crossing The Rubicon’ maakt de oren doof voor waar de song over gaat. In heel ‘Crossing he Rubicon’ is Julius Caesar niet te vinden. In Dylans gehele songcatalogus komt deze Romein slechts een keer voorbij en wel in ‘My Own Version Of You’ van… juist: Rough And Rowdy Ways. Door in ‘My Own Version Of You’ zich af te vragen ‘what would Julius Caesar do’ legt Dylan een connectie tussen deze song en ‘Crossing The Rubicon’, een connectie die alleen opgepikt wordt wanneer Rough And Rowdy Ways als totaalkunstwerk wordt beluisterd en niet als een serie losse songs.

Even terug naar Jochen Markhorst en ‘Crossing The Rubicon’. Dankzij dit boek is duidelijk dat Bob Dylan voor de muziek van ‘Crossing The Rubicon’ onder andere inspiratie vond in de opening van de song ‘Can’t Hold Out Much Longer’ van Little Walter. Deze song is te vinden op de dubbel-cd Essential Little Walter. Volgens wederom Markhorst is de regel ‘Well I ain’t broke but I’m badly bent’ uit de laatste song op deze cd, ‘Dead Presidents’, mogelijk de inspiratie geweest voor het tekstfragment ‘I see in this world so badly bent’ in Dylans ‘Crossing The Rubicon’.

Het gaat me nu even niet om die regel uit ‘Dead Presidents’ die mogelijk een echo heeft gevonden in een Dylansong. Het gaat me om de titel ‘Dead Presidents’ en de eerder genoemde overeenkomst tussen ‘Key West’ en ‘Murder Most Foul’: de vermoorde presidenten William McKinley en John F. Kennedy. Aan dit rijtje kan een derde en een vierde ‘Dead President’ worden toegevoegd: Harry S. Truman is net als McKinley te vinden in ‘Key West’ en Lyndon B. Johnson komt voorbij in ‘Murder Most Foul’. De overeenkomst tussen Truman en Johnson: beiden waren vicepresident en namen na de dood van een zittend president het presidentschap over.

Goed, ‘Dead Presidents’ van Little Walter dus. Van de vier op Rough And Rowdy Ways bij naam genoemde presidenten is alleen William McKinley te vinden in de Little Walter-song. McKinley was de 25ste president van de Verenigde Staten. Op 6 september 1901 werd er een aanslag op hem gepleegd. Acht dagen later, op 14 september overleed hij op 58-jarige leeftijd. Luister even naar de eerste zin van Dylans ‘Crossing The Rubicon’: ‘I crossed the Rubicon on the 14th day of the most dangerous month of the year’. Is dit een verwijzing naar de dood van William McKinley of puur toeval? Wie het weet mag het zeggen.

Uiteraard is het zo dat Bob Dylan de inspiratie voor de eerste regels van ‘Key West’, de regels waarin McKinley voorbij komt, niet vond bij Little Walter, maar bij de folksong ‘White House Blues’ zoals dat te vinden is op The Anthology Of American Folk Music, maar dat is een verhaal voor een andere keer.

Ik had het over de overeenkomsten, de echo’s zo je wilt, in de verschillende songs op Rough And Rowdy Ways en hoe deze overeenkomsten van dit album meer dan ‘slechts’ een verzameling song maakt. Sommige overeenkomsten liggen er wat minder dik bovenop. Even terug naar het eerder genoemde boondocks. In ‘Murder Most Foul’ vraagt de ik aan disc jockey Wolfman Jack om ‘Down In The Boondocks’ – een door Joe South geschreven en door Billy Joe Royal op de plaat gezette song – te spelen voor Terry Malloy. Deze Terry Malloy is een van de hoofdfiguren in de film On The Waterfront (1954), gespeeld door Marlon Brando en Marlon Brando vinden we ook – net als de eerder genoemde Julius Caesar – in ‘My Own Version Of You’. Wie overigens gaat luisteren naar de door Joe South geschreven song ‘Down In The Boondocks’ hoort een lied dat gaat over een jongen verliefd op een meisje, maar helaas, volgens de vader van het meisje komt hij uit het verkeerde deel van de stad om aanspraak op de hand van het meisje te kunnen maken. Hij is net als de ‘ik’, Allen Ginsberg, Gregory Corso en Jack Kerouac in ‘Key West’ geboren aan ‘the wrong side of the railroad track’.

In Rough And Rowdy Ways-opener ‘I Contain Multitudes’ zet Bob Dylan Anne Frank, Indiana Jones en de Rolling Stones bij elkaar. Een wat vreemde combinatie. De enige overeenkomst die ik zo kan bedenken is dat een van de oprichters van de Rolling Stones, net als filmheld Indiana, de familienaam Jones draagt: Brian Jones, maar dat is misschien wat ver gezocht. Wel komen de Rolling Stones, of liever hun beruchte concert in Altamont in december 1969, terug in ‘Murder Most Foul’ en doet de regel ‘Can you help me walk that moonlight mile’ mij gelijk denken aan de song ‘Moonlight Mile’ van het Rolling Stones-album Sticky Fingers. Hetzelfde geldt voor de in ‘I Contain Multitudes’ genoemde componist Ludwig van Beethoven en zijn ‘Moonshine Sonata’. 

In ‘I Contain Multitudes’ zingt Dylan over zingen in de regel: ‘I sing the songs of experience like William Blake’. Min of meer hetzelfde doet hij in ‘False Prophet’ in de regel: ‘I sing songs of love - I sing songs of betrayal’. Er wordt meer gezongen over zingen op Rough And Rowdy Ways. 

‘Black Rider’: ‘Some enchanted evening I’ll sing you a song’;

‘Goodbye Jimmy Reed’: ‘And I can’t sing a song that I don’t understand’;

‘I’ve Made Up My Mind To Give Myself To You’: ‘And I can’t sing a song that I don’t understand’.

Maar het meest gezongen wordt er in ‘Mother Of Muses’. Acht keer wordt de ‘Mother Of Muses’ verzocht te zingen en nogmaals acht keer wordt een suggestie gedaan waarover ze moet zingen. De zeventiende keer dat het woord ‘sing’ in ‘Mother Of Muses’ voorbij komt, gaat het om Elvis Presley:

Who cleared the path for Presley to sing

Zet deze regel naast de regel die er gelijk op volgt, en er wordt een ander patroon dat door veel songs op Rough And Rowdy Ways te vinden is duidelijk, de echo binnen een song, vaak binnen enkele regels:

Who cleared the path for Presley to sing
Who carved out the path for Martin Luther King

Niet alleen beginnen beide regels met ‘who’ en bevatten ze de woorden ‘the path’, ook is er een echo te vinden voor wie weet – en er zullen maar weinig mensen zijn die dit niet weten – dat Elvis Presley ook bekend staat als The King.

Een sprongetje naar ‘Murder Most Foul’ is dan niet te voorkomen. In deze song komen meerdere tot koning gekroonde figuren voorbij. Zo krijgt John F. Kennedy de bijnaam ‘king’ in de regel ‘The day that they blew out the brains of the king’, komt de daadwerkelijke koning King James van England voorbij in de zinsnede ‘Play St. James Infirmary in the court of King James’[3] , wordt Wolfman Jack verzocht iets van Nat King Cole te spelen en vinden we Little Walter – daar is hij weer – onder zijn bijnaam The King of The Harp aan het eind van ‘Murder Most Foul’.

Zo’n zelfde lijstje met verwijzingen naar koningen of zingen is er ook te maken met seizoenen, het weer, straatnamen, steekwapens (‘sword’ en ‘knife’) en bloemen. 

Nog zo’n mooi rijtje, religie. In ‘Goodbye Jimmy Reed’ komen nogal wat religies voorbij in de regels ‘Where the Jews and the Catholics and the Muslims all pray. I can tell a Proddy from a mile away’. Voor de duidelijkheid ‘Proddy’ is een Iers scheldwoord voor Protestants. Dit rijtje wordt in ‘Key West’ aangevuld met: ‘I know all the Hindu rituals’.

Bovenstaande laat zien dat er nogal wat echo’s zijn te vinden tussen de verschillende songs op Rough And Rowdy Ways. Ik heb ongetwijfeld lang niet alles aangestipt. Er zullen overeenkomsten tussen songs zijn die mij nog niet zijn opgevallen. Bovendien heb ik niet iedere echo die ik hoor benoemd vooral omdat het horen van de echo’s, in plaats van er over te lezen, veel effectiever is om het effect ervan te ervaren.

Naast de echo’s tussen de verschillende song is het opvallend hoeveel echo’s Bob Dylan heeft gestopt binnen een en dezelfde song. Dit geldt voor zo’n beetje iedere song op Rough And Rowdy Ways. De eerst opvallende echo binnen een song is de letterlijke herhaling van een woord of een zinssnede, zoals het woord ‘play’ in de tweede helft van ‘Murder Most Foul’. Dat woord komt maar liefst 61 keer voorbij in deze song. Dit is natuurlijk de meest opvallende letterlijke herhaling in een song op Rough And Rowdy Ways, maar zodra je er op gaat letten, merk je dat Dylan op dit album erg veel gebruik maakt van letterlijke herhaling. Enkele voorbeelden, ‘I Contain Multitudes’:

I’ll drink to the truth of things that we said
I’ll drink to the man that shares your bed

Of:

I’m a man of contradictions and a man of many moods

De eerste twee regels van ‘False Prophet’:

Another day without end - another ship going out
Another day of anger - bitterness and doubt

Er zijn tientallen voorbeelden te vinden van een letterlijke herhaling van woorden in de songs op Rough And Rowdy Ways, maar wanneer de echo binnen een song minder letterlijk is of wanneer Bob Dylan speelt met de betekenis van een woord, dan wordt het pas echt interessant, zoals bijvoorbeeld de eerder genoemde echo van ‘king’ in de regels over Elvis Presley en Martin Luther King, of een regel als ‘I’m just a patsy like Patsy Cline’ in ‘Murder Most Foul’. 

Een ander voorbeeld in dezelfde song zijn de regels:

Play the Merchant of Venice, play the merchants of death
Play Stella by Starlight for Lady Macbeth

Er zit in deze regels de letterlijke herhaling van ‘merchant’ en de herhaling in het feit dat zowel ‘Merchant Of Venice’ als ‘Lady MacBeth’ de luisteraar gelijk aan William Shakespeare doen denken.

‘Murder Most Foul’ spat bijna uit zijn voegen van de echo’s, maar is zeker niet de enige song op Rough And Rowdy Ways waarop dit voorbij komt.

In ‘False Prophet’ is een heel aardige echo te vinden. Ergens aan het begin van de song zingt Dylan:

Hello Mary Lou - Hello Miss Pearl

Er zullen maar weinig mensen zijn die bij het horen van de woorden ‘Hello Mary Lou’ niet gelijk moeten denken aan het overbekende gelijknamige lied van Ricky Nelson. Nu de gedachten van de luisteraar bij muziek zijn, is het niet onwaarschijnlijk dat de woorden ‘Hello Miss Pearl’ gedacht wordt aan zangeres Janis Joplin. De bijnaam van deze te vroeg overleden zangeres: Pearl, wat ook de titel werd van het laatste, postuum verschenen album. 

Een flink stuk verder in ‘False Prophet’ zingt Dylan:

I’m gonna marry you to a ball and chain

De woorden ‘marry you’ hebben een sterke overeenkomst in klank met ‘Mary Lou’. Het tweede deel van deze regel, ‘ball and chain’ is mogelijk een verwijzing naar de gelijknamige song van Janis Joplin.

Als laatste voorbeeld die ene regel uit ‘Key West’ waarin Bob Dylan namen noemt van drie schrijvers van de Beat Generation. Dat de drie mannen worden gerekend tot vertegenwoordigers van dezelfde literaire stroming verbindt die namen met elkaar, maar wat de regel die extra, Dylaneske echo geeft, is dat de drie namen met dezelfde klank – niet dezelfde letter – beginnen:

Like Ginsberg, Corso and Kerouac

En met deze regel in het achterhoofd en alles wat ik hiervoor over echo’s in de songs op Rough And Rowdy Ways heb gezegd, is het dan toeval dat ergens verstopt in de teksten van ‘Key West’ en ‘Murder Most Foul’ de titels van de belangrijkste werken van twee van deze drie schrijvers te vinden zijn: Howl en On The Road? 

Of Bob Dylan bewust dan wel onbewust al deze verwijzingen en echo’s in de songs van Rough And Rowdy Ways heeft gestopt, weet alleen hijzelf. En het enige dat we over Bob Dylan zeker weten, is dat hij over dit soort zaken niks loslaat. Maar uiteindelijk doet het er ook niet zo veel toe of hij dit al dan niet bewust gedaan heeft. Wat van belang is, is dat ik het hoor, bij iedere draaibeurt van Rough And Rowdy Ways meer en dat het mijn luisterplezier en mijn waardering voor dit album alleen maar groter maakt.

Ergens aan het begin van dit stuk opperde ik dat Rough And Rowdy Ways misschien wel Bob Dylans beste album ooit is. Ik laat in het midden of dat ook echt zo is, simpelweg omdat albums met elkaar vergelijken en keuzes maken over wat beter is, de oren doof maakt. Hoewel er vele constanten zijn aan te wijzen Dylans oeuvre, is ook ieder album van de man uniek. Zo ook Rough And Rowdy Ways, een album vol echo. Dat de songs op dit album met elkaar verbonden zijn en dit album naast een verzameling songs ook een totaalkunstwerk is, wordt niet alleen bewezen door de onderlinge echo’s en verwijzingen binnen de songs op dit album, maar ook door het feit Bob Dylan er voor gekozen heeft om maar liefst negen van de tien songs van dit album tijdens zijn huidige tournee te spelen. Uitzondering is het voor concerten minder geschikte ‘Murder Most Foul’. 

Wie zich wil voorbereiden op een of meerdere van de concerten van Bob Dylans huidige tournee doet er goed aan niet alleen concertopnamen op YouTube te beluisteren, maar ook Rough And Rowdy Ways te draaien. Het is dit album dat de rode draad vormt voor die tournee.

Ik begon dit stuk met dat knagende gevoel dat er een connectie is tussen ‘Key West (Philosopher Pirate)’ en ‘Murder Most Foul’, een connectie die de eerste en tweede cd van Rough And Rowdy Ways met elkaar verbindt. Inmiddels is voor mij duidelijk geworden dat niet alleen die connectie er is, maar ook dat de verschillende songs op Rough And Rowdy Ways op verschillende manieren met elkaar verbonden zijn. Maar toch, nergens lijkt die verbinding zo sterk te zijn als tussen ‘Key West (Philosopher Pirate)’ en ‘Murder Most Foul’.

Na ruim twee jaar luisteren begin ik te snappen waarom ‘Murder Most Foul’ een eigen cd heeft gekregen, los staat van de overige songs op Rough and Rowdy Ways, maar tegelijkertijd door de echo verbonden is met de andere songs op dat album.

voetnoten:

1.  Jochen Markhorst – Crossing The Rubicon; Bob Dylans moderne klassieker; 2022

2.  De uitdrukking ‘to cross the Rubicon’ betekent zoveel als voorbij het punt gaan waarop terugkeren niet meer mogelijk is.

3.  Is hierin ook een verbasterde verwijzing naar het album In The Court Of The Crimson King van King Crimson te lezen?