Binnen enkele uren na de eerste geruchten over 50th Anniversary Collection 1973 verzuchtte een Dylanliefhebber op het Wereld Wijde Web: ‘al die versies van “Billy”, ik moet er niet aan denken.’ Dat verraste mij, want hoewel ik weet dat ‘Billy’ een ondergeschoven kindje is in Dylans oeuvre, horen mensen met oren aan hun kop dat deze song – en dan maakt het me niet uit welke versie je pakt – behoort tot de betere vocalen van Dylan in de jaren zeventig. Beter dan de vocalen op de helft van Blood On The Tracks en zeker beter dan alles op Street-Legal, om maar eens een knuppel in het hoenderhok te gooien. ‘Billy’ is een verborgen parel in het oeuvre van de zanger Bob Dylan, tijd om met dat in het achterhoofd te luisteren naar 50th Anniversary Collection 1973.50th Anniversary Collection 1973 begint met drie korte, helaas instrumentale versies van ‘Billy’, waarbij in de twee de melodie geneuried wordt en in de derde Dylan de mondharmonica bespeelt. Track 4 is een alternatieve versie van ‘Billy’, ruim vijf minuten. Een song om van te smullen, reden genoeg om 50th Anniversary Collection 1973 te willen horen.
Is het je ooit opgevallen dat Dylan op z’n best zingt wanneer hij dit doet tegen het randje van zijn kunnen? Dat is wat hij hier doet.
Twee oefenversies van ‘Turkey’ volgen waarin Dylan in de eerste de melodie neuriet en om ene Roger roept. Eerste gedachte is Roger McGuinn, maar volgens de hoesinformatie speelt McGuinn niet mee tijdens de sessie op 28 januari 1973 waarbij deze ‘Turkey’ is opgenomen. De tweede oefentake is slechts enkele seconden lang, beetje harmonica. Na de twee oefentakes volgt een instrumentale versie van ‘Turkey’.
Track 8 & 9 zijn oefentakes van ‘Billy Surrenders’. Aan het begin van de eerste geeft Dylan hoorbaar kort instructies aan zijn medemuzikanten. In de tweede helft krijgt de song al aardig vorm. Vlak voor het einde zorgt Dylans ‘Do Something Mike’ tegen organist Mike Utley voor wat meer orgel. De tweede oefentake van ‘Billy Surrenders’ heeft een ander tempo, een ander gevoel dan de eerste oefentake. Waar de eerste wat slepend is, heeft deze twee wat meer swing, heeft wat meer vaart. Terwijl de song al onderweg is geeft Dylan nog even hoorbaar aan Chuck in de controleruimte de titel van de song door: ‘Billy Surrenders’. Deze tweede ‘Billy Surrenders’ is een lekkere song, een prettige groove. Dit is er eentje waar de oren aan blijven hangen, mede door het orgelspel van Mike Utley en de elektrische gitaar van waarschijnlijk Stephen Burton. Zo’n dertig seconden voor het eind van de opname begint Dylan een melodielijn boven de song te neuriën, je zou haast denken om een idee vast te leggen waarna later de ‘na-na-na’s’ vervangen kunnen worden door een daadwerkelijk te zingen tekst.
‘And He Killed Me’ volgt, een song met een tweestemmige neurielijn in plaats van gezongen tekst. Dat er zo weinig op deze cd gezongen wordt heeft natuurlijk alles te maken met het feit dat de songs bedoeld waren voor een soundtrack, niet voor het volgende album van de zogenaamde stem van een generatie. Halverwege gaat Dylan hoorbaar nieuwe mogelijkheden zoeken in de te neuriën melodie, maar zeker niet overal met succes. Aardig om te horen, maar geen blijvertje deze ‘And He Killed Me’.
In een daarop volgende oefentake lijkt vooral gezocht te worden naar de neurielijn in combinatie met de slidegitaar die in de voorgaande opname niet te horen was.
Onder de titel ‘Billy (Alternate 2)’ volgt een tweestemmige ‘Billy’, de tweede stem van Terry Paul. Dylan laat de woorden vanuit de diepste krochten van zijn tenen komen. De stemmen van Dylan en Paul botsen, glijden & komen samen. Het werkt. Vanaf het tweede couplet zingt Dylan voor even alleen verder. Iets meer dan vier minuten pure schoonheid. Vooral de momenten van samenzang maken deze opname er eentje om regelmatig naar terug te grijpen.
De oefentake van ‘Pecos Blues’ duurt nog geen minuutje. De take van ruim drie minuten die volgt werkt. Wederom meerstemmig geneurie. Dylan en wederom Terry Paul. Het toevoegen van een trompet aan deze song is een briljante zet geweest van wie het dan ook bedacht heeft.
Track 15 is de enige take van ‘Goodbye Holly’ op 50th Anniversary Collection 1973. Nog geen twee minuten duurt de song. ‘Goodbye Holly’ is een van de weinige songs die Dylan voor de soundtrack van Pat Garrett & Billy The Kid schreef met een songtekst. Een aardige song, maar ook niet meer dan dat.
De laatste track die opgenomen werd op 28 januari 1973 is ‘Turkey II (Tom Turkey)’. Ruim vijf minuten duurt de song die wat moeilijk op gang komt. Twee gitaren, een mondharmonica en veel herhaling, meer is het niet. Misschien geschikt om een filmscène muzikaal te begeleiden, maar zonder filmbeelden ietwat saai. Na zo’n drieënhalve minuut verandert ‘Turkey II’ ineens in ‘Billy’ wanneer Dylan de tekst van twee coupletten van deze laatste song begint te zingen. Het is (wederom) die stem die van een dertien in een dozijn-song een aangenaam stuk muziek maakt.
De eerste van de op 27 april 1973 opgenomen songs is ‘Knockin’ On Heaven’s Door’. Dylans zang komt wat twijfelend op gang. Niet zo mooi als de op de soundtrack en single verschenen versie, maar zeker een aangename versie die – mede voor de goede luisteraar – wat inzicht geeft in de ontstaansgeschiedenis van de bekende versie. Wie goed luistert hoort Dylan hier en daar wat aanwijzingen voor de muzikanten fluisteren. In de tweede helft komt Dylans stem iets te hard naar voren waardoor de balans wat weg is. Gaat Dylan te dicht bij de microfoon staan, loopt iemand in de controlekamer te kloten? Geen idee.
‘Sweet Amarilo (Rehearsal)’ is weer een song met tekst. Meerstemmig gezongen. Dylan & co zijn nog wat zoekende naar de juiste tekst. Na grofweg een minuut valt de song uit elkaar, jammer, het klinkt alsof het wat had kunnen worden.
‘Billy (April Rehearsal 1)’ duurt net geen minuut. Akoestische gitaar, slide gitaar en die stem. De drummer valt wat later in. Minder sterk dan de januari-opnamen van ‘Billy’.
Voor de tweede april-oefenversie van ‘Billy’ gaat het tempo iets omlaag. Wederom net geen minuut. Dit smaakt naar meer. Gezongen met een lage, meer laid back stem dan in januari.
Na de twee korte ‘Billy’s, tweemaal ‘Untitled 1973 Instrumental’. De eerste iets meer dan een minuut, in een redelijk tempo. Het is oké, maar niet groots. De tweede een blues zoals er zovele zijn, bijna anderhalve minuut.
Vervolgens drie versies van ‘Final Theme’, de eerste een oefentake van zo’n halve minuut. In de tweede de tekst ‘Ride, Billy ride ride ride / Until you can’t ride no more’. Tijdens het spelen geeft Dylan instructies aan de muzikanten. Dit klinkt als een oefentake hoewel het niet als dusdanig is aangemerkt op de hoes van 50th Anniversary Collection 1973. De derde is een alternatieve take van ‘Final Theme’, inclusief fluit zoals ook in de definitieve versie op de soundtrack Pat Garrett & Billy The Kid, de tekst uit de voorgaande versie is vervangen door wat geneurie. Dylans mondharmonica is verrassend in de laatste grofweg veertig seconden van deze versie van ‘Final Theme’.
De zo’n tweeënhalve minuut durende instrumentale (met neurie) versie van ‘Knockin’ On Heaven’s Door’ volgt. Deze versie heeft natuurlijk een functie in de film, maar om er zonder filmbeelden naar te luisteren is wat minder geslaagd. Deze instrumentale versie kan nooit op tegen de vocale versie.
Vierenhalve minuut ‘Rock Me Mama’ sluit de sessie van 27 april 1973 af. Een oorwurm, de song die niet op de soundtrack terecht kwam, maar wel de song die werd omgebouwd door Ketch Secor tot de hit ‘Wagon Wheel’. Het duurt even voor de song op gang komt, het eerste deel van de opname lijkt uit losse delen van eerder opnamen te bestaan, maar zo halverwege de track komen Dylan & co echt los en wordt het refrein afgewisseld met (soms wat gemompelde) coupletten. Dit horen is het de rest van de dag voor je uit fluiten.
50th Anniversary Collection 1973 sluit af met zo’n 40 seconden ‘Billy’. Dit is de door Dylan gezongen versie van ‘Billy’ die regisseur Sam Peckinpah tot tranen roerde, zo stel ik me voor.
50th Anniversary Collection 1973 is geen cd die ik wekelijks uit de kast zal trekken, daarvoor zijn de opnamen op deze cd te grillig en in een aantal gevallen niet uitgewerkt genoeg. Dat neemt niet weg dat 50th Anniversary Collection 1973 een aanwinst is. Het geeft de liefhebber inzicht in Dylans schrijf- en opnameproces tijdens de sessies voor Pat Garrett & Billy The Kid, maar bovenal voegt het een aantal zeer aangename versies van ‘Billy’ aan Dylans officiële catalogus toe.
Als je de kans krijgt, luister dan naar 50th Anniversary Collection 1973.
